EUROPA
Chikungunya
To wirusowa choroba zakaźna przenoszona na ludzi głównie przez ukąszenia zakażonych komarów. Nazwa „Chikungunya” pochodzi z języka Kimakonde z południowej Tanzanii i oznacza „to, co zgina”, co odnosi się do objawów choroby. Choroba ta występuje głównie w tropikalnych i subtropikalnych regionach Afryki, połudiowow-wschodniej Azji oraz obu Ameryk, a także w Indiach i na wyspach Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku. W ostatnich latach choroba pojawiła się także w innych częściach świata, w tym w Europie, co jest związane ze zmianami klimatycznymi i rozszerzaniem się obszaru występowania komarów Aedes, a także z prężnym przemieszczaniem się ludzi. Choroba Chikungunya została zidentyfikowana w ponad 110 krajach w Azji, Afryce, Europie i obu Amerykach [2].
Objawy
Choroba zwykle zaczyna objawiać się miedzy 4 a, 7 dniu po ukąszeniu wysoką gorączką, bólem głowy, wysypką, bólami mięśni i silnym bólem stawów, który może trwać tygodniami lub nawet miesiącami. Bóle stawów są najbardziej charakterystycznym objawem i mogą być bardzo wyniszczające. Często infekcja może pozostać nierozpoznana lub zostać błędnie zdiagnozowana na obszarach, na których występuje również denga. Zwykle większość pacjentów wraca do zdrowia po kilku dniach lub tygodniach, ale u niektórych może dojść do przejścia choroby w stan przewlekły, a także zaburzeń żołądkowo-jelitowych, czy sercowo-naczyniowych.Rzadko jest to choroba śmiertelna, najbardziej narażoną gurpą ludzi na śmierć są osoby starsze
Przyczyna
Chikungunya jest wywoływana przez wirus kwasu rybonukleinowego (RNA) z rodziny Togaviridae, z rodzaju Alphavirus. Wirus ten jest przenoszony przez komary, które gryzą ludzi głównie w ciągu dnia, lecz ich wzmożoną aktywność można zaobserwować także wczesnym rankiem oraz późnym popołuniem.
Sposób zarażenia
Choroba jest przenoszona na ludzi przez ukąszenia zakażonych samic komarów. Choroba nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka, jednak osoba zakażona może być źródłem infekcji dla komarów, które następnie mogą przenieść wirusa na inne osoby.
Leczenie i zapobieganie
Nie ma specyficznego leczenia przeciwwirusowego. Leczenie ma charakter objawowy i koncentruje się na łagodzeniu bólu i gorączki za pomocą leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. W niektórych przypadkach stosuje się leki przeciwzapalne, lecz stosowanie Aspiryny i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie jest zalecane, dopóki nie będzie można wykluczyć dengi, w celu zmniejszenia ryzyka krwawienia.. Można starać się zapobiegać zakażeniu poprzez stosowanie środków odstarszającyh oraz ubrań chroniących przed ukąszeniami. Niestety obecnie nie wynaleziono skutecznej szczepionki przeciwko tej chorobie, prace nad kilkoma rozwiązaniami nadal trwają.
Bąblowica
Znana jest również jako echinokokoza, to choroba pasożytnicza wywoływana przez larwy tasiemców z rodzaju Echinococcus. W zależności od gatunku tasiemca, bąblowica może występować w dwóch głównych postaciach: bąblowicy jednojamowej (wywoływanej przez Echinococcus granulosus) występującej na całym świecie oraz bąblowicy wielojamowej (wywoływanej przez Echinococcus multilocularis) występującej na półkuli północnej. Oba rodzaje chorób charakteryzuje się bezobjawowymi okresami inkubacji, które mogą trwać lata, dopóki larwy pasożyta nie dorosną i nie wywołają objawów klinicznych, co może powodować nawet śmierć [5].
Objawy
Objawy bąblowicy zależą od lokalizacji i wielkości cyst (torbieli) tworzonych przez larwy w różnych narządach:
– Bąblowica jednojamowa: najczęściej dotyczy wątroby i płuc. Może powodować objawy takie jak ból brzucha, nudności, żółtaczkę oraz kaszel, ból w klatce piersiowej i duszność (w przypadku zajęcia płuc). Cysty mogą rosnąć powoli przez wiele lat, zanim wywołają objawy.
– Bąblowica wielojamowa: jest znacznie bardziej agresywna, a jej okres inkubacji wynosi aż 5-15 lat i przypomina nowotwór. Najczęściej atakuje wątrobę, prowadząc do jej uszkodzenia, a następnie może rozprzestrzeniać się na inne narządy, takie jak płuca, mózg czy kości. Choroba ta jest trudniejsza do leczenia i może być śmiertelna, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona.
Przyczyna
Bąblowica jest wywoływana przez jaja tasiemca, które dostają się do organizmu człowieka drogą pokarmową. Psy, lisy itp. przenoszą dorosłe robaki w jelicie i wydalają jaja pasożytów z kałem. Jaja spożyte przez ludzi, przekształcają się w larwy głównie w wątrobie i płucach. Człowiek, będąc żywicielem przypadkowym, nie stanowi źródła zarażenia dla innych, ponieważ tasiemiec w jego organizmie nie osiąga postaci dorosłej.
Sposób zarażenia
Do zarażenia dochodzi poprzez spożycie jaj tasiemca, które mogą znajdować się na nieumytych owocach, warzywach, w zanieczyszczonej wodzie, lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z zarażonymi zwierzętami. Szczególnie narażone są osoby mające bliski kontakt z psami lub dzikimi zwierzętami. Jaja mogą znajdować się na sierści, pysku i języku zakażonych zwierząt oraz na skażonych przedmiotach.
Leczenie i zapobieganie
Leczenie bąblowicy zależy od rodzaju i stopnia zaawansowania choroby, ale nie jest ono łatwe, ani tanie. W przypadku bąblowicy jednojamowej stosuje się chirurgiczne usunięcie torbieli lub leczenie farmakologiczne za pomocą leków przeciwpasożytniczych, takich jak albendazol. W przypadku bąblowicy wielojamowej leczenie jest bardziej skomplikowane i może obejmować długotrwałą terapię lekami, chirurgię oraz w niektórych przypadkach przeszczepienie wątroby. Mimo tego w zaawansowanych przypadkach nawet po wykonaniu operacji może nastąpić nawrót choroby. W celu zapobiegania zakażeniom należy przestrzegać zasad higieny, nie spożywać niedogotowanej, niemytej, skażonej jajami tasiemca żywności oraz unikać bliskiego kontaktu z dzikimi zakażonymi zwierzętami.
Leiszmanioza
To grupa chorób pasożytniczych wywoływanych przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania. Choroba ta przenoszona jest na ludzi przez ukąszenia zakażonych muchówek z rodziny moskitów (phelebotomus). Leiszmanioza występuje głównie w tropikalnych i subtropikalnych regionach świata, w tym w Ameryce Południowej, Afryce, Azji oraz w regionie śródziemnomorskim nawet w Europie [7].
Objawy
Możemy wyróżnić 3 typy tej choroby:
– Leiszmanioza skórna: najczęściej występująca postać choroby. Charakteryzuje się powstawaniem owrzodzeń na skórze w miejscu ukąszenia przez moskita. Zmiany skórne mogą być pojedyncze lub liczne, a w niektórych przypadkach mogą prowadzić do poważnych blizn i deformacji.
– Leiszmanioza śluzówkowa (mukokutanowa): jest to powikłanie leiszmaniozy skórnej, gdzie pierwotniak rozprzestrzenia się na błony śluzowe nosa, ust, gardła, prowadząc do destrukcji tkanek, co może skutkować poważnymi deformacjami twarzy. Ten rodzaj leiszmaniozy jest szczególnie rozpowszechniony w Ameryce Południowej.
– Leiszmanioza trzewna (kala-azar):jest to najcięższa i najbardziej śmiertelna forma choroby, atakująca narządy wewnętrzne, takie jak śledziona, wątroba i szpik kostny. Objawia się gorączką, utratą masy ciała, powiększeniem śledziony i wątroby (splenomegalia, hepatomegalia), anemią oraz osłabieniem. Bez leczenia leiszmanioza trzewna może prowadzić do śmierci. Dodatkowow możemy jeścze zoabserwować PKDL leiszmaniozę skórną po kala-azarze, jest to powikłanie po trzewnej, występuje głównie w Afryce Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej. Charakteryzuje się przebarwioną płaską plamkową wysypką skórną, połączoną z nieznacznie uniesioną plamisto-pulkową lub guzkową wysypką. Zwykle pojawia się od 6 miesięcy do 1 roku lub więcej po pozornym wyleczeniu trzewnej, ale może wystąpić wcześniej lub nawet równocześnie z tą chorobą, zwłaszcza w Sudanie
Sposób zakażenia
Zakażenie leiszmaniozą następuje poprzez ukąszenie zakażonej muchówki, która przenosi pierwotniaka do krwiobiegu człowieka. Choroba nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka (z wyjątkiem niektórych przypadków przenoszenia drogą krwi), a głównym rezerwuarem pasożytów są zwierzęta, takie jak psy, gryzonie, a w niektórych regionach nawet dzikie ssaki.
Leczenie i zapobieganie
Stosowane są leki przeciwpasożytnicze, takie jak: Antymonian sodu – jeden z najstarszych leków stosowanych w leczeniu leiszmaniozy, Amfoterycyna B – stosowana głównie w ciężkich przypadkach leiszmaniozy trzewnej oraz Miltefosyna – stosowana w leczeniu leiszmaniozy skórnej i trzewnej. Niezależnie od gatunku wywołującego Leishmania, mimo leczenia pasożyt może pozostać w organizmie człowieka i powodować nawrót choroby, gdy występuje immunosupresja. Obecnie ponad miliard ludzi żyje na obszarach endemicznych i jest zagrożonych zakażeniem. Szacuje się, że rocznie odnotowuje się 30 000 nowych przypadków leiszmaniozy trzewnej i ponad milion nowych przypadków leiszmaniozy skórnej.
Choroba Chagasa (trypanosomatoza amerykańska)
To przewlekła choroba pasożytnicza wywoływana przez pierwotniaka Trypanosoma cruzi. Jest to jedno z najpoważniejszych schorzeń w Ameryce Łacińskiej, dotykające miliony ludzi, szczególnie w regionach wiejskich. Przebieg choroby charakteryzuje się trzema różnymi fazami: ostrą, nieokreśloną i przewlekłą. Choroba Chagasa występuje głównie w Ameryce Łacińskiej, szczególnie w krajach takich jak Meksyk, Boliwia, Argentyna, Brazylia, Kolumbia i Wenezuela. Ze względu na migracje, przypadki tej choroby pojawiają się również w Stanach Zjednoczonych i Europie [17].
Objawy
- Faza ostra:
- W większości przypadków zostaje ona nierozpoznana.
- U mniej niż 5% chorych może wystąpić może gorączka, zmęczenie, powiększenie węzłów chłonnych, obrzęk powiek (tzw. objaw Romana), wysypka i powiększenie wątroby lub śledziony, zmiany skórne w miejscu wniknięcia patogenu, bóle mięśniowe, ostre zapalenie mięśnia sercowego.
- Faza ostra trwa zwykle 4-8 tygodni i samoistnie ustępuje, ale pasożyt nadal pozostaje w organizmie.
- Faza nieokreślona:
- U większości chorych trwa ona nawet przez 10–30 lat, a nawet całe życie. Rozpoczyna się po 8––10 tygodniach od zakażenia. W czasie tej fazy nie występują żadne objawy kliniczne, ale pacjenci nadal mogą być nosicielami pasożyta.
- Faza przewlekła:
- Może wystąpić nawet po kilkudziesięciu latach od zakażenia.
- Około 20-30% zarażonych osób rozwija poważne komplikacje zdrowotne, takie jak uszkodzenia serca (kardiomiopatia chagasiczna), przewodu pokarmowego (rozszerzenie przełyku lub jelit), a także układu nerwowego.
- Nieleczona choroba Chagasa może prowadzić do zgonu, najczęściej z powodu niewydolności serca.
Przyczyna
Choroba Chagasa wywoływana jest przez pierwotniaka Trypanosoma cruzi, który jest przenoszony głównie przez pluskwiaki z rodziny Triatominae, zwane też „całującymi robakami” (od sposobu, w jaki ugryzają w pobliżu ust).
Sposób zarażenia
Najczęstszą drogą zakażenia są ukąszenia pluskwiaków. Pluskwiaki te najczęściej żyją w słabo zbudowanych domach w wiejskich obszarach. Uaktywniają się w nocy, gryząc odsłonięte obszary skóry, a następnie wypróżniają się w pobliżu ukąszenia. Osoba nieumyślnie rozsmarowuje odchody robaka w miejscu ugryzienia poprzez spożycie żywności, a wtedy pasożyt dostaje się do organizmu człowieka. Zakażenie może się również przenosić przez zakażoną krew lub narządy. Matka może przenieść pasożyta na swoje dziecko podczas ciąży. W rzadszych przypadkach, pasożyt może przenosić się przez zanieczyszczone produkty spożywcze.
Leczenie i zapobieganie
Najczęściej stosowane leki to benznidazol i nifurtymoks. Są one najbardziej skuteczne, gdy są podane we wczesnym stadium choroby, jednak mogą również spowolnić postęp choroby w późniejszych stadiach. Osoby z przewlekłymi powikłaniami sercowymi lub trawiennymi mogą potrzebować leczenia specjalistycznego, np. leczenia kardiologicznego czy chirurgii układu pokarmowego. Główną metodą zapobiegania jest eliminacja pluskwiaków, które przenoszą chorobę. Obejmuje to poprawę warunków mieszkaniowych oraz stosowanie insektycydów w domach. Regularne badania krwi dawców oraz monitorowanie przeszczepów organów mogą zapobiec przenoszeniu choroby w krajach, gdzie jest ona endemiczna.
Świerzb
To choroba skóry wywoływana przez mikroskopijnego pasożyta – roztocza Sarcoptes scabiei var. hominis. Pasożyt ten drąży tuneliki w naskórku, co wywołuje silne swędzenie i reakcje alergiczne. Świerzb jest zaraźliwy i rozprzestrzenia się głównie przez bezpośredni kontakt skóry z zakażoną osobą lub przez zanieczyszczone przedmioty, takie jak pościel czy ubrania. Świerzb występuje na całym świecie, niezależnie od klimatu, ale częściej pojawia się w miejscach o złych warunkach higienicznych oraz wśród osób żyjących w zatłoczonych warunkach, szczególnie u dzieci i osób starszych [13].
Objawy
- Świąd: Głównym objawem świerzbu jest intensywne swędzenie, zwłaszcza w nocy.
- Wysypka: Pojawiają się małe, czerwone grudki, które mogą tworzyć ranki w wyniku drapania.
- Tuneliki w skórze: Charakterystyczne dla świerzbu są drobne, nieregularne linie (tuneliki) oraz guzki (grudki), widoczne pod skórą, najczęściej w takich miejscach jak palce, nadgarstki, pachy, pachwiny, pośladki.
- Strupy i nadkażenia: W wyniku drapania może dojść do wtórnych infekcji bakteryjnych.
Świerzb często atakuje przestrzenie między palcami, nadgarstki, podeszwy stóp, pachy, fałdy skórne, a także narządy płciowe i pośladki. U dzieci zmiany mogą pojawiać się również na twarzy i skórze głowy.
Przyczyna
Chorobę wywołuje roztocz świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei). Samice świerzbowca drążą w skórze mikroskopijne korytarze, gdzie składają jaja, co wywołuje reakcje zapalne i świąd.
Sposób zarażenia
Najczęstszy sposób zakażenia to długotrwały kontakt skóra do skóry z osobą zakażoną. Możliwe, choć rzadsze, jest zakażenie przez kontakt z przedmiotami, takimi jak odzież, ręczniki, pościel.
Leczenie i zapobieganie
- Najczęściej stosuje się specjalne kremy lub maści (np. permetrynę), które zabijają pasożyty. Leki nakłada się na całe ciało, zazwyczaj na noc, i zmywa rano. W cięższych przypadkach lub gdy leczenie miejscowe nie przynosi efektu, lekarz może przepisać iwermektynę. Ważne jest, aby leczenie poddali się wszyscy domownicy oraz osoby mające bliski kontakt z zakażoną osobą, nawet jeśli nie mają jeszcze objawów.
- Świerzb łatwo rozprzestrzenia się przez kontakt fizyczny, więc ograniczenie kontaktu z osobami chorymi jest kluczowe. Wszystkie ubrania, pościel i ręczniki, które miały kontakt z zakażoną osobą, powinny być wyprane w wysokiej temperaturze i dokładnie wysuszone.
Schistosomatoza (Bilharcjoza)
To choroba pasożytnicza wywoływana przez płazińce z rodzaju Schistosoma. Jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób tropikalnych, dotykającą miliony ludzi na całym świecie, głównie w Afryce, na wschodnich wybrzeżach Ameryki Południowej, w Azji Południowo-Wschodniej, na Bliskim Wschodzie oraz we Francji (Korsyka). Pasożyty te żyją w naczyniach krwionośnych, a choroba jest przenoszona przez kontakt z zakażoną wodą, w której znajdują się larwy pasożyta [14].
Objawy
Najczęstsze objawy schistosomatozy to biegunka lub krwawe stolce, a także krwiomocz. Trwałe zakażenia mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń narządów wewnętrznych, takich jak wątroba, pęcherz moczowy i nerki.
- Schistosoma haematobium może powodować krwiomocz i prowadzić do poważnych schorzeń pęcherza, a nawet raka pęcherza moczowego.
- Schistosoma mansoni i S. japonicum mogą wywoływać powiększenie wątroby, śledziony oraz nadciśnienie wrotne.
Powikłania mogą obejmować wodobrzusze (nagromadzenie płynu w jamie brzusznej), niedokrwistość i uszkodzenie narządów. Choroba może mieć, także inne nieodwracalne konsekwencje, w tym niepłodność.
Przyczyna
Schistosomatoza jest wywoływana przez różne gatunki przywr, takie jak Schistosoma mansoni, Schistosoma haematobium, Schistosoma japonicum i inne. Larwy pasożyta wnikają przez skórę człowieka, kiedy ten ma kontakt z zakażoną wodą.
Sposób zarażenia
Ludzie zakażają się schistosomatozą, gdy przebywają w wodzie zainfekowanej larwami schistosom, które uwalniają się z zakażonych ślimaków. Najczęściej do zakażenia dochodzi podczas kąpieli, prania lub picia wody z zanieczyszczonych źródeł. Larwy pasożyta mogą przenikać przez nienaruszoną skórę człowieka, dostając się do krwiobiegu.
Leczenie i zapobieganie
- Leczenie schistosomatozy jest stosunkowo proste i polega na przyjmowaniu leków, takich jak prazykwantel. Lek ten jest skuteczny przeciwko dorosłym formom pasożyta. W przypadkach przewlekłej schistosomatozy może być konieczne leczenie wtórnych powikłań, takich jak nadciśnienie wrotne czy niewydolność narządów.
- Najlepszą metodą zapobiegania schistosomatozie jest unikanie kąpieli i korzystania z wody w rejonach, gdzie choroba jest endemiczna. Działania zmierzające do ograniczenia zanieczyszczania zbiorników wodnych przez kał i mocz zainfekowanych ludzi są kluczowe dla kontrolowania rozprzestrzeniania się choroby. Eliminowanie ślimaków, które są pośrednimi żywicielami pasożyta, może znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia.
