AUSTRALIA
Wrzód Buruli
To przewlekła, powoli postępująca infekcja skóry i tkanki podskórnej,czasem atakująca również kości, wywoływana przez bakterię Mycobacterium ulcerans. Jest szczególnie powszechna w tropikalnych i subtropikalnych regionach, zwłaszcza w Afryce Zachodniej i Środkowej, ale przypadki występują również w innych częściach świata, takich jak Australia, Ameryka Południowa czy Azja Południowo-Wschodnia [1].
Objawy
Początkowo infekcja może pojawiać się jako bezbolesne guzki lub obrzęki, zwykle na nogach i rękach, ale czasem rónież na innych częściach ciała. Z czasem rozwija się w rozległe, bolesne owrzodzenie z martwicą skóry i tkanek, które może prowadzić do poważnych deformacji, bliznowacenia, trwałego oszpecenia i niepełnosprawności, zwłaszcza gdy leczenie jest opóźnione. Wrodzy te wytwarzają mykolakton, co może powodować szybki postęp choroby bez bólu i gorączki, co utrudnia wcześniejsze wykrycie choroby.
Przyczyna
Bakteria Mycobacterium ulcerans należy do rodziny bakterii wywołujących gruźlicę i trąd, wydziela ona toksynę o nazwie mykolakton, która powoduje martwicę tkanek i hamuje odpowiedź immunologiczną organizmu, co umożliwia dalsze rozprzestrzenianie się infekcji.
Sposób zarażenia
Sposób przenoszenia choroby na ludzi nadal pozostaje nieznany. Uważa się, że może być związana z przebywaniem w pobliżu wód stojących (rzeki, jeziora, mokradła), a bakteria może przenikać przez uszkodzoną skórę.
Leczenie i zapobieganie
Leczenie obejmuje kombinację antybiotyków najczęściej rifampicyny i klarytromycyny, oczyszczanie ran oraz, w niektórych przypadkach, chirurgiczne usunięcie martwych tkanek, czy przeszczep skóry. Te same interwencje mają zastosowanie do innych zaniedbanych chorób tropikalnych np. trądu i filariozy limfatycznej. Niestety obecnie nie wynaleziono jeszcze żadnych szczepień przeciwko tej chorobie.
Bąblowica
Znana jest również jako echinokokoza, to choroba pasożytnicza wywoływana przez larwy tasiemców z rodzaju Echinococcus. W zależności od gatunku tasiemca, bąblowica może występować w dwóch głównych postaciach: bąblowicy jednojamowej (wywoływanej przez Echinococcus granulosus) występującej na całym świecie oraz bąblowicy wielojamowej (wywoływanej przez Echinococcus multilocularis) występującej głównie na półkuli północnej. Obie rodzaje chorób charakteryzuje się bezobjawowymi okresami inkubacji, które mogą trwać lata, dopóki larwy pasożyta nie dorosną i nie wywołają objawów klinicznych, co może powodować nawet śmierć [5].
Objawy
Objawy bąblowicy zależą od lokalizacji i wielkości cyst (torbieli) tworzonych przez larwy w różnych narządach:
– Bąblowica jednojamowa: najczęściej dotyczy wątroby i płuc. Może powodować objawy takie jak ból brzucha, nudności, żółtaczkę oraz kaszel, ból w klatce piersiowej i duszność (w przypadku zajęcia płuc). Cysty mogą rosnąć powoli przez wiele lat, zanim wywołają objawy.
– Bąblowica wielojamowa: jest znacznie bardziej agresywna, a jej okres inkubacji wynosi aż 5-15 lat i przypomina nowotwór. Najczęściej atakuje wątrobę, prowadząc do jej uszkodzenia, a następnie może rozprzestrzeniać się na inne narządy, takie jak płuca, mózg czy kości. Choroba ta jest trudniejsza do leczenia i może być śmiertelna, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona.
Przyczyna
Bąblowica jest wywoływana przez jaja tasiemca, które dostają się do organizmu człowieka drogą pokarmową. Psy, lisy itp. przenoszą dorosłe robaki w jelicie i wydalają jaja pasożytów z kałem. Jaja spożyte przez ludzi, przekształcają się w larwy głównie w wątrobie i płucach. Człowiek, będąc żywicielem przypadkowym, nie stanowi źródła zarażenia dla innych, ponieważ tasiemiec w jego organizmie nie osiąga postaci dorosłej.
Sposób zarażenia
Do zarażenia dochodzi poprzez spożycie jaj tasiemca, które mogą znajdować się na nieumytych owocach, warzywach, w zanieczyszczonej wodzie, lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z zarażonymi zwierzętami. Szczególnie narażone są osoby mające bliski kontakt z psami lub dzikimi zwierzętami. Jaja mogą znajdować się na sierści, pysku i języku zakażonych zwierząt oraz na skażonych przedmiotach.
Leczenie i zapobieganie
Leczenie bąblowicy zależy od rodzaju i stopnia zaawansowania choroby, ale nie jest ono łatwe, ani tanie. W przypadku bąblowicy jednojamowej stosuje się chirurgiczne usunięcie torbieli lub leczenie farmakologiczne za pomocą leków przeciwpasożytniczych, takich jak albendazol. W przypadku bąblowicy wielojamowej leczenie jest bardziej skomplikowane i może obejmować długotrwałą terapię lekami, chirurgię oraz w niektórych przypadkach przeszczepienie wątroby. Mimo tego w zaawansowanych przypadkach nawet po wykonaniu operacji może nastąpić nawrót choroby. W celu zapobiegania zakażeniom należy przestrzegać zasad higieny, nie spożywać niedogotowanej, niemytej, skażonej jajami tasiemca żywności oraz unikać bliskiego kontaktu z dzikimi zakażonymi zwierzętami.
Filarioza limfatyczna (słoniowacizna)
To tropikalna choroba pasożytnicza wywoływana przez nicienie (robaki nitkowate) z rodziny Filarioidea. Najczęściej odpowiedzialnymi za tę chorobę są gatunki Wuchereria bancrofti, Brugia malayi i Brugia timori. Pasożyty te atakują układ limfatyczny człowieka, co prowadzi do poważnych i trwałych deformacji ciała, jest to bolesne i szpecące dla pacjenta. Choroba dotyczy wszystkich grup wiekowych, może być ona nabyta nawet w dzieciństwe, lecz jej objawy mogą uwidocznić się dopiero w późniejszych latach. Filarioza dotyka ponad 120 milionów ludzi w tropikach i subtropikach Azji, w Afryce, Zachodnim Pacyfiku (Oceania) oraz części Karaibów i Ameryki Południowej [9].
Objawy
Objawy filariozy limfatycznej mogą się rozwijać powoli przez co u wielu osób choroba przez długi czas nie powoduje widocznych objawów, ale mimo to może uszkadzać układ limfatyczny, nerki oraz układ odpornościowy. Mogą również wystąpić bolesne obrzęki i zapalenie naczyń limfatycznych, często obecne razem z gorączką. Długotrwałe zakażenie może prowadzić do trwałego obrzęku kończyn (słoniowacizny), piersi, narządów płciowych oraz deformacji, które mogą powodować znaczne upośledzenie ruchowe i estetyczne. Skóra w dotkniętych obszarach może stać się zgrubiała, twarda i skórkowata.
Przyczyna
Larwy z rodziny Filarioidea przenoszone przez komary osadzają się na skórze i migrują stamtąd do naczyń krwionośnych. Dorosłe robaki żyją w naczyniach limfatycznych, gdzie mogą blokować przepływ limfy. Samice nicieni uwalniają do krwiobiegu mikrofilarie (młode formy pasożytów), które mogą zostać pobrane przez komary podczas kolejnego ukąszenia, co umożliwia rozprzestrzenianie choroby.
Sposób zarażenia
Filarioza limfatyczna przenoszona jest przez ukąszenia zakażonych komarów, które są nosicielami larw nicieni. Po dostaniu się do organizmu człowieka, larwy rozwijają się w dorosłe nicienie, które mogą przeżyć w układzie limfatycznym przez wiele lat.
Leczenie i zapobieganie
Choroba ta może być leczona lekami przeciwpasożytniczymi, takimi jak dietylokarbamazyna (DEC), iwermektyna oraz albendazol. Leki te zabijają mikrofilarie i dorosłe robaki, co pomaga ograniczyć postęp choroby. Leczenie słoniowacizny obejmuje również właściwą pielęgnację skóry, regularne mycie zmienionych obszarów, unikanie urazów oraz stosowanie bandaży kompresyjnych, które mogą pomóc zmniejszyć obrzęk. W niektórych przypadkach, w celu usunięcia dużych deformacji, konieczna może być operacja. Dodatkowo czasami jest stosowana ghemioterapia prewencyjna w celu wyeliminowania mikrofilarii z krwi zakażonych osób w celu przerwania przenoszenia infekcji przez komary. W celu zabepizeczenia się przed zachorowaniem należy stosować środki odstraszające owady, moskitieru oraz nosić odpowiednio zakrywającą odzież. W niektórych regionach, gdzie filarioza limfatyczna jest endemiczna, WHO prowadzi programy masowego podawania leków (MDA), mające na celu przerwanie cyklu życiowego pasożytów i eliminację choroby.
Świerzb
To choroba skóry wywoływana przez mikroskopijnego pasożyta – roztocza Sarcoptes scabiei var. hominis. Pasożyt ten drąży tuneliki w naskórku, co wywołuje silne swędzenie i reakcje alergiczne. Świerzb jest zaraźliwy i rozprzestrzenia się głównie przez bezpośredni kontakt skóry z zakażoną osobą lub przez zanieczyszczone przedmioty, takie jak pościel czy ubrania. Świerzb występuje na całym świecie, niezależnie od klimatu, ale częściej pojawia się w miejscach o złych warunkach higienicznych oraz wśród osób żyjących w zatłoczonych warunkach, szczególnie u dzieci i osób starszych [13].
Objawy
- Świąd: Głównym objawem świerzbu jest intensywne swędzenie, zwłaszcza w nocy.
- Wysypka: Pojawiają się małe, czerwone grudki, które mogą tworzyć ranki w wyniku drapania.
- Tuneliki w skórze: Charakterystyczne dla świerzbu są drobne, nieregularne linie (tuneliki) oraz guzki (grudki), widoczne pod skórą, najczęściej w takich miejscach jak palce, nadgarstki, pachy, pachwiny, pośladki.
- Strupy i nadkażenia: W wyniku drapania może dojść do wtórnych infekcji bakteryjnych.
Świerzb często atakuje przestrzenie między palcami, nadgarstki, podeszwy stóp, pachy, fałdy skórne, a także narządy płciowe i pośladki. U dzieci zmiany mogą pojawiać się również na twarzy i skórze głowy.
Przyczyna
Chorobę wywołuje roztocz świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei). Samice świerzbowca drążą w skórze mikroskopijne korytarze, gdzie składają jaja, co wywołuje reakcje zapalne i świąd.
Sposób zarażenia
Najczęstszy sposób zakażenia to długotrwały kontakt skóra do skóry z osobą zakażoną. Możliwe, choć rzadsze, jest zakażenie przez kontakt z przedmiotami, takimi jak odzież, ręczniki, pościel.
Leczenie i zapobieganie
- Najczęściej stosuje się specjalne kremy lub maści (np. permetrynę), które zabijają pasożyty. Leki nakłada się na całe ciało, zazwyczaj na noc, i zmywa rano. W cięższych przypadkach lub gdy leczenie miejscowe nie przynosi efektu, lekarz może przepisać iwermektynę. Ważne jest, aby leczenie poddali się wszyscy domownicy oraz osoby mające bliski kontakt z zakażoną osobą, nawet jeśli nie mają jeszcze objawów.
- Świerzb łatwo rozprzestrzenia się przez kontakt fizyczny, więc ograniczenie kontaktu z osobami chorymi jest kluczowe. Wszystkie ubrania, pościel i ręczniki, które miały kontakt z zakażoną osobą, powinny być wyprane w wysokiej temperaturze i dokładnie wysuszone.
Jaglica
Inaczej trachoma to przewlekła choroba zakaźna oczu wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis. Jest jedną z głównych przyczyn odwracalnej ślepoty na świecie, szczególnie w biednych i słabo rozwiniętych regionach tropikalnych oraz subtropikalnych. Najbardziej zagrożone zarażeniem są dzieci oraz kobiety w regionach Afryki Subsaharyjskiej, Azji Południowej, Ameryce Środkowej i Południowej, Australii i na Bliskim Wschodzie. Na całym świecie 1,2 miliarda ludzi żyje na obszarach endemicznych, 40,6 miliona ludzi cierpi na jaglicę, a 48,5% globalnego obciążenia jaglicą koncentruje się w pięciu krajach: Etiopii, Indiach, Nigerii, Sudanie i Gwinei [15].
Objawy
Choroba przebiega w dwóch stadiach:
- Wczesne objawy: zaczerwienienie oczu, pieczenie, swędzenie, wydzielina ropna.
- Zaawansowane stadium: bliznowacenie spojówki prowadzące do wywinięcia rzęs (entropion), które uszkadzają rogówkę, powodując ból, infekcje, nietolerancję światła i utratę wzroku.
Nieleczona jaglica prowadzi do trwałych zmętnień rogówki, które mogą skutkować upośledzeniem wzroku lub ślepotą. Wiek wystąpienia ślepoty zależy od intensywności zakażeń w danej społeczności, w bardzo endemicznych regionach może to nastąpić już w dzieciństwie, choć typowym jest utrata wzroku w wieku 30–40 lat. Niestety kobiety są czterokrotnie bardziej narażone na ślepotę spowodowaną jaglicą niż mężczyźni, co wynika z ich częstszego kontaktu z zakażonymi dziećmi
Przyczyna i sposób zarażenia
Jaglica rozprzestrzenia się przez bezpośredni kontakt z wydzielinami z oczu lub nosa osoby zakażonej, kontakt z ręcznikami czy chusteczkami, skażonymi bakteriami z rodzaju Chlamydia trachomatis, a także przez kontakt z muchami, które przenoszą zakaźne wydzieliny między ludźmi.
Leczenie i zapobieganie
W leczeniu jaglicy antybiotyk – azytromycyna jest lekiem pierwszego wyboru, stosowanym w postaci doustnej. Jego skuteczność wynika z łatwego podawania i dobrej tolerancji. WHO i organizacje partnerskie często dystrybuują azytromycynę w ramach masowych kampanii eliminacyjnych w społecznościach endemicznych. Innym sposobem jest maść tetracyklinowa stosowana miejscowo na oczy. Zalecana w przypadkach, gdy azytromycyna jest niedostępna lub niewskazana. Maść jest aplikowana przez kilka tygodni w celu wyeliminowania zakażenia bakteryjnego. W zaawansowanych przypadkach jaglicy, zwłaszcza gdy dochodzi do wywinięcia powiek do wewnątrz, konieczna jest interwencja chirurgiczna. Aby zabezpieczyć się przed zagrożeniem należy dbać o higienę, korzystać z własnych ręczników chusteczek itp. oraz stosować środki przeciw zakażonym owadom.
